θεσμοθέτες

Οι έξι από τους ανώτατους λειτουργούς της πολιτείας της αρχαίας Αθήνας οι οποίοι, μαζί με τον βασιλιά, τον πολέμαρχο και τον επώνυμο άρχοντα, αποτελούσαν τους εννέα ενιαύσιους άρχοντες. Το λειτούργημα του θ. καθιερώθηκε, για πρώτη φορά, περίπου στα μέσα ή στις αρχές του 7ου αι. π.Χ., και αρχικά το ασκούσαν έξι πλούσιοι ευγενείς που εκλέγονταν από τους πολίτες της τάξης τους. Από την εποχή του Σόλωνα, οι θ. κληρώνονταν μεταξύ 40 πεντακοσιομέδιμνων (όσοι είχαν εισόδημα πάνω από 500 μεδίμνους) πολιτών οι οποίοι προτείνονταν από 4 φυλές ενώ από το 487 π.Χ., η κλήρωση γινόταν μεταξύ 500 πεντακοσιομέδιμνων πολιτών, που προτείνονταν και από τις 10 φυλές. Αργότερα, καθιερώθηκε και το αξίωμα του γραμματέα των θ. Η θητεία των θ. διαρκούσε έναν χρόνο και πριν αναλάβουν τα καθήκοντά τους περνούσαν από τη δοκιμασία της βουλής των πεντακοσίων και του δικαστηρίου που έπρεπε να τους κρίνουν άξιους. Κατόπιν, ορκίζονταν στη Βασίλειο στοά και στην Ακρόπολη, να τηρούν τους νόμους της πολιτείας. Οι θ. έπαιρναν ημερήσιο επίδομα 4 οβολών και ως σύμβολο της εξουσίας τους έφεραν στεφάνι από μυρτιά. Ο πολίτης που προσέβαλλε έναν θ. καταδικαζόταν σε ισόβια ατιμία (στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων). Αρχικά, οι θ. είχαν αναλάβει το καθήκον να καταγράψουν τα έθιμα και τους άγραφους νόμους των Αθηναίων και, στη συνέχεια, να ελέγχουν το νομοθετικό έργο κάθε έτους ώστε να αποφεύγεται η ύπαρξη περισσότερων του ενός νόμων για κάθε αδίκημα καθώς και νόμων που αλληλοαναιρούνταν. Οι ίδιοι πρότειναν στην Εκκλησία του Δήμου τον σχηματισμό σώματος νομοθετών που θα πραγματοποιούσε τις αναγκαίες αλλαγές στους νομικούς κώδικες. Προοδευτικά, οι αρμοδιότητές τους διευρύνθηκαν και περιλάμβαναν σχεδόν το σύνολο των υποθέσεων στον τομέα του δημοσίου δικαίου καθώς και ορισμένα αδικήματα ιδιωτικής φύσης τα οποία, όμως, απειλούσαν σοβαρά τη δημόσια τάξη και την ηθική του κοινωνικού συνόλου. Ως πρόεδροι του δικαστηρίου της Ηλιαίας, οι θ. πρότειναν στο σώμα την επικύρωση των συνθηκών (συμβόλων) και εξέταζαν τις διαφορές που προέκυπταν από αυτές, όριζαν τις ημερομηνίες των δικών και μαζί με τους άλλους τρεις άρχοντες, κλήρωναν τους δικαστές που θα τις διεκπεραίωναν. Επιπλέον, προωθούσαν τις δίκες που αφορούσαν τις πράξεις εσχάτης προδοσίας και τα αδικήματα κατά του δημοσίου, δέχονταν τις καταγγελίες εναντίον των αρχόντων και των δικαστών καθώς και τις ενστάσεις κατά των διαφόρων ψηφισμάτων της Εκκλησίας του Δήμου. Στη δικαιοδοσία των θ. περιλαμβάνονταν τα αδικήματα του ιδιωτικού δικαίου, όπως στις περιπτώσεις σχέσεων ξένου με αστή, της μοιχείας, της άδικης καταγγελίας για μοιχεία κ.ά. Από τον 4ο αι. π.Χ. οι θ. αντικατέστησαν τους ναυτοδίκες στις εμπορικές δίκες και ανέλαβαν την εκδίκαση περιπτώσεων εξύβρισης ελεύθερου πολίτη από δούλο και άρνησης φιλοξενίας. Από την εποχή του Σόλωνα, το θεσμοθετείο, όπου συγκεντρώνονταν οι έξι άρχοντες, έγινε κοινός τόπος συγκέντρωσης και για τους εννέα άρχοντες των Αθηνών οι οποίοι, κατά τα ρωμαϊκά χρόνια, ήταν όλοι γνωστοί με την ονομασία θ. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι στην αθηναϊκή αγορά, κοντά στο βουλευτήριο, υπήρχε τοιχογραφία που απεικόνιζε τους θ., φιλοτεχνημένη από τον Πρωτογένη τον Καύνιο, ενώ στο θέατρο του Διονύσου, βρέθηκαν οι θρόνοι τους.